Türkiye’de birinci uçak fabrikasının kuruluşu, birinci sigara kağıdı üretimi, birinci yerli paraşüt üretimi üzere tarihi birincilere imza atan Demirağ, İstanbul Boğazı üzerine köprü ve Keban Barajı’nın yapılması fikirlerini gündeme getirmişti.
Prof. Dr. Muhittin Şimşek, Türk havacılığının unutulmaz ismi Nuri Demirağ’la ilgili dikkat çeken bir yazı kaleme aldı.
Şimşek’in yazısı şu formda;
Cumhuriyet devri endüstrileşmesinin sembol isimleri vardır.
Şakir Zümre, Nuri Kıllıgil, Vecihi Hürkuş, Nuri Demirağ…
Demirağ’ı başkalarından ayıran öge, eforlarının ferdî değil kurumsal oluşudur. Bir periyoda damga vuran, Türkiye’nin en güçlü adamı olan, bu müteşebbisi yazık ki genç jenerasyona tanıtamadık.
13 Kasım onun vefat yıldönümü. 1957 yılının 13 Kasım’ı…
***
Cumhuriyetin birinci yılları,
Yokluk ve yoksulluk had safhada.
Enerji, sanayi, üretim yok denecek kadar az.
Olanlar da yabancıların elinde.
İliklerimize kadar sömürüyorlar.
Yol yok, elektrik yok.
Maden var lakin işleten yok.
***
Sermayedarın olmadığı,
“Toplu iğne bile yapamayacak kadar endüstrileşmeden “ yoksun olduğu sav edilen 1930’ların Türkiye’si.
Anadolu’nun ücra köşesinden, Divriği’den çıkan bir müteşebbis, birinci kere ihaleye bir “yerli”nin girmesi sonucu 6 km. lik demiryolu inşaatını alıyor ve muvaffakiyetle tamamlıyor.
Çalışması ve dürüstlüğü göz dolduran bu yeni müteahhit, peyderpey öteki ihaleleri de alarak binlerce insanın emeği ile 10 sene üzere bir müddette 1147 km. demiryolu inşaa ediyor.
Türkiye’nin en varlıklı adamı olarak “Bu ülkeden kazandığımı, tekrar bu ülkeye yatırmalıyım” kanısı ile ülkeyi bir uçtan bir uca “Demirağlarla” örmekle kalmayıp, ülkenin muhtaçlığı olan uçakları üretiyor.
Sahibi olduğu bugünkü Atatürk Havalimanının yerinde “Gök Okulu” açıp gençleri pilot olarak yetiştiriyor,
1931 yılında İstanbul’a birinci boğaz köprüsü projesi yapıp, kaynağını buluyor,
Divriği’nin bir maden yatağı olduğunu, yaptırdığı araştırmalarla 14 çeşit madenin çıkarılması için teşebbüslerde bulunuyor,
Yine 1930’lu yıllarda, Ülkenin bu madenleri işletmesi için gerekli gücün olmadığının farkına varıp, “Keban Barajı” projesini gündeme getiriyor, kaynağını buluyor.
Karabük Demir Çelik fabrikası, TBMM binası, Çimento Fabrikaları, İzmit Kağıt Fabrikası, Bursa Sümerbank Merinos Fabrikasını yapıyor,
İlk paraşüt imalatını yapıyor,
Çok partili sisteme geçen Türkiye’de birinci muhalefet partisini, Ulusal Kalkınma Partisini kuruyor,
İlk özel Radyo istasyonu yatırımını yapıyor,
Elektrik santrali kurmak istiyor,
İstanbul’un en büyük doğum hastanesini yapmak istiyor,
Erzincan zelzelesinde devletten evvel bölgeye gidip, yaralara merhem olmaya çalışıyor,
Onlarca hayır yatırımı; okul, çeşme, cami yaptırıyor…
Daha kaçları…
***
Ülkenin baştan başa imarı ve zenginlikleri ortaya çıkarmak için otuz yıl içerisinde olmayacakları oldurmuş, imkansızları başarmış.
Yani yapmıştı,
Üretmişti…
Her yaptığı dünyada ses getirmiş, fakat sesini Ankara’ya duyuramamıştı.
Kale üzere kapılar, her seferinde Nuri beyin yüzüne kapatılmıştı.
“Eğer kazandığımı yemeye kalksam yedi ceddime kâfi. Ancak ben ülkenin ceddini düşünüyorum” diyordu.
“Fakirlik bu ülkenin mukadderatı değil!” diyordu,
“Bu ülke varlıklı olmalı, üretmeli” diyordu…
Diyordu da, kulaklar sağır olmuş, sesini duyuramıyordu.
Anadolu’nun bağrından çıkmış bu “Öncü” insan, devrin “Kifayetsiz muhterisler”i tarafından engelleniyor, “hadd bildiriliyor” , “öteleniyor”, “yeşertilmiyordu…
Hayatını bu millete yararlı olmak için geçirmiş “ilklerin adamı”, her engellenişte kendi kendine sormuş;
“Niçin?…”
Ümitsizliğe düşmeden, her engellenmede yine başlamış çabaya…
***
Sonuçta, Türkiye’nin en güçlü iş adamı olan Nuri Demirağ, ölürken kızına “ Otuz yıl geç dünyaya gelseydim Türkiye’nin mukadderatı değişirdi” diyecektir.
Bugün durup düşündüğümüzde, bütün bu engellemeler, ne ismine yapıldı?
Kıskançlık, devletçilik, öngörüsüzlük, nemelazımcılık, burun kıvırmacılık, “ben… yalnızca ben…” demecilik,
Ne derseniz deyin!..
Aklınızdan geçeni biliyorum,
Hadi onu da siz deyiverin….