Nicola Davis*
Araştırmacılar, Avrupa’da yaşayan tarih öncesi insanların 250 bin yıl evvel yiyecekleri pişirmek için hazırlanan kamp ateşlerinin etrafında oturuyor olabileceklerini açıkladı. Bu, daha evvel düşünülenden 50 bin yıl daha eski bir vakit dilimi demek.
İnsan cinslerinin ateşle bağlantısı çok eskilere dayanıyor; kimi yerleşim alanları, denetimli ateş kullanımının Afrika ve Orta Doğu’da 700 bin, Avrupa’da ise en az 400 bin yıl eskiye dayandığını ortaya koyuyor. Şimdiyse uzmanlar, Avrupa’da birlikte vakit geçirmek ve yiyecekleri pişirmek için yakılan ateşlere dair en eski ispata ulaştıklarını lisana getirdi.
AVRUPA’DAKİ EN ESKİ İSPAT: ‘BAŞKA YERLERDE DE OLABİLİR’
Araştırma makalesinin müellifi Heriot-Watt Üniversitesi’nden Yard. Doç. Dr. Clayton Magill, “Bu bulgu, yemek pişirmek ve toplumsal etkileşim hedefiyle beşerler tarafından yakılan ateşe ait en eski kanıt” bilgisini paylaştı.
Magill, yeni araştırma öncesinde bulunan farklı delillerin Avrupa’da 200 bin yıl öncesine dek ateşin ‘kasıtlı’ biçimde kullanıldığını gösterdiğini, yani bunların kasıtlı biçimde yakıldığını ve belli hedefler doğrultusunda kullanıldığını ortaya koyan izler bulunduğunu belirtti.
“Artık bu tarihi 50 bin yıl geriye götürdük” diyen Magill, “Bu, öteki bölgelerde de bunun yapılmadığı manasına gelmiyor. Başka yandan, bu gerçeği şu ana dek sistematik ya da sağlam biçimde ortaya koyamamıştık” diye ekledi.
‘BU, YEMEK PİŞİRMEK İÇİN ÜLKÜ BİR DERECE’
Scientific Reports mecmuasında bir makale yayınlayan Magill ve İspanya’daki meslektaşları, Madrid’in doğusundaki ‘Valdocarros-II’ hafriyat alanını nasıl incelediklerini aktardı.
Ekip, hafriyat alanının yalnızca birden fazla ocak içermediğini, tıpkı vakitte ocaklardaki unsurlar üzerinde gerçekleştirilen kimyasal tahlillerin, ateşlerin yaklaşık 280°C ile 350°C ortasındaki sıcaklıklarda yandığını ortaya koyduğunu belirtti.
Magill, mevzuya ait bilgi vererek, “Bu ısı aralığı, özel olarak yeri ısıtmak ya da sistemli biçimde hayvanları etraftan kaçırmak için değil, yemek pişirmek için ülkü bir derece” dedi.
YEMEK PİŞİRMEK İÇİN SEÇİLEN ODUNLAR KULLANILDI
Ekip bunların yanı sıra çam ağaçlarından ve mantardan kalan bozunmuş aletlere ait delillere da ulaştı ve bulgular buralarda çürümüş çam ağaçlarının yakıldığını ortaya koydu.
Magill, bu durumun ilgi cazip olduğunu söz etti; çünkü etrafta mevcut olmasına rağmen, çam ağaçları lokal bölgede bol ölçüde bulunmuyordu ve bu durum kolların tercih edilerek toplanmış olabileceği fikrini beraberinde getirdi.
Magill, “Modern dünyadaki birçok yerli halka baktığımızda, yemek pişirirken ülkü noktada bir ısı veren ve yanması daha kolay olan çürümüş odunlar tercih edilir” bilgisini paylaştı.
YAĞ VE BİTKİ İZLERİ TAŞIYAN TAŞ ALETLER VAR
Bu ateşleri hangi ilkel insan çeşitlerinin yakmış olabileceği şimdilik bilinmezken ocaklarda yiyecek izlerine de rastlanmadı. Buna rağmen araştırma takımı şu anda ocakların etrafında bulunan ve hayvansal yağ ve bitki izleriyle birlikte kömürleşmiş gereçlerin izlerini taşıyan taş aletleri gözden geçiriyor.
Magill, “Bu ateşlerin denetimli biçimde yakılmasının yanı sıra merkezi bir pozisyonda bulunmasının da bir gayesi olduğunu görmeye başlıyoruz” diyerek, yiyecekleri pişirmek maksadıyla kullanılmış olmaları ihtimalinin yüksek olduğunu kelamlarına ekledi.
SOSYAL BİR YAPIYA VE LİSANA SAHİPTİLER
“Bir adım daha ileri gidebilir ve denetimli biçimde yakılan bir ateşte yemek pişiriyorlarsa, bu durumun neredeyse tartışmasız biçimde toplumsal bir yapıya ve lisana sahip oldukları manasına geldiğini söyleyebiliriz” diyen Magill, yerleşim alanında işbirliği gerektiren bir faaliyet olarak büyük hayvanların kesildiğine ait ispatlar bulunduğunu aktardı.
Araştırmaya dahil olmayan ve vazifesini Reading Üniversitesi’nde sürdüren Robert Hosfield de ocaklardan birinin sahip olduğu büyüklüğün yırtıcılara karşı savunma emeliyle kullanılmış olabileceğini düşündürdüğünü lisana getirdi. Bunların yanı sıra, ateşin, günün uzamasına imkan tanıdığını da aktaran Hosfield, ‘bunun bilhassa daha yüksek enlemlerde ve daha kısa günlerin olduğu mevsimlerde ehemmiyet taşıyabileceğini’ belirtti.
Liverpool Üniversitesi’nden Prof. John Gowlett, araştırmanın Avrupa’da kullanılan ateşle kontaklı toplumsal faaliyetlere dair en eski delil olmadığını, yeniden de ilkel insanların faaliyetlerine ‘aydınlık bir pencere’ açtığını söyledi. Gowlett, “Burada 245 bin yıl evvel insanların büyük bir ocağa sahip olmak yerine birden fazla küçük ocak kullandığını görebiliyoruz; bu, tahminen de istedikleri vakit ateş yakabileceklerinin bir işaretidir” dedi.
*Gazeteci
Yazının özgünü The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)