Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi kıymetli bir mağduriyetin önüne geçti. Yüz binlerce vatandaş emekli olmak için müracaatta bulundu. Şirketlerin insan kaynakları departmanlarında ağır bir mesai harcanıyor. Firmalar KGF (Kredi Garanti Fonu) dayanaklı krediler ile de birlikte EYT’li çalışanların tazminatları için kaynak yaratmaya çalışıyor.
ürkiye’de maalesef kayıt dışı çalışma büyük sorun. EYT düzenlemesine nazaran; ise 8 Eylül 1999 öncesinde fiilen çalıştığı halde sigorta girişi olmayanlar, sigorta başlangıcı şartını sağlayamadığından emekli olamıyor.
????Peki kişi, 8 Eylül 1999 öncesinde fiilen çalıştığı halde sigortası yoksa ve EYT hakkını kaçırdıysa ne yapabilir?
????Hukuk yoluna başvurursa EYT’li olabilir mi?
????Veya kişi primleri eksik yatırıldığı için EYT hakkından faydalanamıyorsa ne olacak?
VAKA 1) SİGORTA GİRİŞİ OLAN LAKİN PRİMLERİ HİÇ YATIRILMAYAN YAHUT EKSİK YATIRILAN ÇALIŞANLAR
Bu şahıslar bağlı bulundukları Vilayet Toplumsal Güvenlik Kurumlarına yahut merkez ünitelerine dilekçeyle başvurabilirler. Müracaatta, periyot bordrolarının tespiti yahut arşiv araştırması talep etmeliler. Bunun üzerine kurum araştırma yapar, başvuruyu haklı bulursa sigorta başlangıcını tespit eder ve düzeltir.
Kayıtlar uzun vakit öncesine ilişkin olduğundan ve şu sıralar EYT sebebiyle kurum çok ağır çalıştığından arşiv araştırması çok vakit alabilir. Tekrar de evvel kuruma başvurmak yararlı olur.
Başvuruya karşın kurumdan olumsuz karşılık gelirse yahut 60 gün içinde karşılık verilmezse (talep zımnen reddedilmiş sayılır) kişi hizmet tespiti davası açabilir. Dava çalışan lehine sonuçlandığında, eksik prim yatan devirle ilgili SGK, primleri patrondan geçmişe dönük tahsil eder ve eksik sigortalı devri hizmetten sayarak emekliliğe temel prim gün sayısına dahil eder. Uygulamada ekseriyetle bu yol tercih ediliyor.
VAKA 2) SİGORTASIZ ÇALIŞTIRILANLAR
Bu durumda olan şahıslar direkt SGK ve sigorta girişi yapmayan patrona karşı Hizmet Tespit Davası açabilirler. Hizmet davası dışında şayet sigortaya giriş bildirimi yapılmış ise bireyler sigortalılık başlangıç tarihinin tespiti davası da açılabilirler. Bu davada yalnızca birinci işe giriş bildirgesinin üzerinde yazılı olan çalışmaya başlama tarihi yani bir günlük çalışmanın başlangıç tarihi olarak tespiti talep edilir.
Ancak bu dava bakımından evvel kuruma müracaat edilmiş olması ve sigortalının birinci işe giriş bildirgesinin bulunması kaidesi aranıyor. Burada bir günlük çalışma tespiti yapılır, prim gün sayısı tespiti için ise hizmet tespiti davası açılmalıdır. Hizmet tespit davalarında SGK harç ve karşı tarafa vekalet fiyatı ödemiyor.
3) DAVA UZUN SÜRER Mİ?
Bu davalar çoklukla 2,5-3 yıl kadar sürebiliyor. Bazen üst mahkeme onay süreçleriyle birlikte daha da uzayabiliyor. Bu dava çeşidi kamu nizamına ait olduğu için ihtiyari (gönüllü) yahut dava kuralı (zorunlu) arabuluculuk kapsamına girmez. Kurum müracaatla süreci gerçekleştirmezse mahkeme yolu zaruri demektir.
Lakin, EYT kanunu sonrası durumun şahıslara katkısı, sosyo-ekonomik getirisi karşısında müddetlerin çok kıymetli olmadığı düşünülmektedir. Sonuçta lehe karar verilmesi halinde mağdur olan çalışanlar da EYT kapsamında emekli olabilecekler.
4) ZAMANAŞIMI PÜRÜZ Mİ?
Kural olarak hizmet tespit davalarında 5 yıllık zamanaşımı var. Bu mühlet iş mukavelesinin sona ermesi yani işyerinden ayrıldıktan sonra başlıyor.
5) İSPAT SORUNU OLURSA?
Çalışanlar hizmetlerini yazılı dokümanlar başta olmak üzere türlü kanıtlarla ispat edebilirler. İspat araçları çeşitlilik arz eder. Bu davalardaki savlar, maaş dekontu, patron kaşeli işe giriş bildirgesi, patron kaşeli devir ya da fiyat bordrosu, vekaletname yahut imza sirküsü, resmi kurumda isme düzenlenmiş imzalı evrak vb. patron ismine hareket ettiğine dair bir yazılı evrak üzere kanıtlayıcı nitelikte evrak ile ispat edilebilir.
Kişinin o tarihlerde argüman ettiği işyerinde çalıştığına tanıklık edebilecek, bilen, gören öbür çalışanlar ve bireyler şahitlik edebilirler. Bilhassa o devir bordrolarında ismi geçen bireyler bahse daha vakıf, yakın şahitler olabilirler. Hatta bu şahitleri şahsen mahkeme seçer tabiatıyla davet ederek beyanına başvurur.
Dava öncesinde kuruma müracaat yapılmış ise kurumun çalışmayı tespit ederek belgeleyen tutanakları da hak düşürücü mühlet meselesini bertaraf edebilir.
Özünde haklı olmak kadar çok eskiye dayanan tezlerle ilgili ispat araçlarının kıymetli olacağını ve hatta maddi durumun önüne geçebileceğini, savlar kanıtlanamazsa davaların (gerçekte çalışma olsa bile) kazanılamayacağını hatırlatmak isteriz.
Kaynak: Haber Global